Estas iuj simplaj leg`oj, kiuj karakterizas
la sociajn dinamismojn. Antau` c`io la senco de c`iu formig`inta
grupo estas dau`ri kiel eble plej longe. Dang`eroj por grupo povas esti
eksteraj (aliaj grupoj) kaj internaj (propraj membroj, kiuj ne agas konforme
al la prospero kaj sukceso de la propra grupo). Por kontrau`stari la dang`erojn
sukcese estas necesa kapabla gvidantaro.
En tempoj sanaj, kiam grupo ne vivas
sub senperaj internaj au` eksteraj dang`eroj kutime formig`as gvidantaroj
el intelekta elito, el homoj kun superaj scioj, kiuj povas rekoni
la leg`ojn de normale evoluanta socio kaj trovi bonajn solvojn por konduki
tian grupon. Tiam necesas rekoni la multfacetecon de la mondo kaj socio
kaj konsideri multajn detalojn en la vasto de socia fenomeno. Tiaj sag`aj
elituloj estas kapablaj gvidi socion en sana stadio. Sed la regpotenco,
kiun akiras la gvidantaro farig`as dolc`a kaj ankau` tiu sag`a gvidantaro
eks`atas la povon. Do iom post iom g`i c`iam malpli atentas pri la
bona funkciado de la socio sed nur pri maniero reteni la potencon en la
propraj manoj. Ili maldiligentas kaj en sia maldiligento ne rimarkas malsanojn
proksimig`antajn c`u de ekstere, c`u de interne. Anstatau` tuj entrepreni
ion kaj kontrau`agi al la simptomoj de dang`ero, oni ne volas vidi
tiujn timante, ke s`ang`oj povus kau`zi ankau` la s`ang`on de la
gvidantaro. Kiam la krizo kreskas al nivelo, ke g`i klare endang`erigas
la grupon kiel tuto, aperas kontrau`tendencoj kun la celo s`ang`i la gvidantaron
ne plu kapablan alarmi la grupon por defendo. La nova gvidantaro devas
konsisti el homoj sen vastaj kaj larg`aj komprenoj, homoj, kies c`efa movforto
estas dogma kredo, ke ili savos la grupon. Ili ne komprenas la multkolorecon
de socio, c`ar en krizo ne gravas detaloj, gravas la savo. Tiuj homoj kontrau`batalos
kaj ec` detruos intelektulojn g`enantajn la elektitan vojon de elsavig`o.
Ili alarmos la tutan grupon, difinos la malamikon kaj plenstrec`e gvidos
la agadon batalante kontrau` la difinita malamiko. Sekve en la kriza tempo
gvidi estas kapablaj la dogmaj simpluloj. Por la grupo ne gravas
la moralo. Ne gravas c`u iu estas bona, larg`vida, sag`a kaj verama. Gravas
nur c`u la gvidantaro estas kapabla solvi la krizon. Ne ekzistas "bonaj
knaboj" kaj "malbonaj knaboj". En la sepdekaj kaj okdekaj jaroj en
Kroatia komunismo regis stabilaj tempoj kaj la gvidantaro iom post iom
elektig`is c`iam pli inter sag`aj intelektuloj, kiuj ne volis vidi
la prosimig`antan krizon timante la s`ang`ojn. En la nau`dekaj anstatau`is
ilin dogmaj naciistoj, kiuj "sciis" la manieron "savi la popolon" kaj nun
denove iom post iom ili devas foriri, c`ar estas malkapabalaj gvidi la
popolon en nekrizaj cirkonstancoj. Kompreneble ili batalas kontrau` perdo
de sia povo.
Mi ne analizos la kau`zojn kaj historion
de la krizig`anta esperanto-popolo (tion bone faris Tazio Carlevaro en
sia bros`uro), sed nur mallonge konstatos, ke la krizo nun atingis la pinton.
La mondo komplete s`ang`ig`is en la lastaj dudek jaroj kaj la gvidantaroj
de la E-popolo (UEA, SAT kaj aliaj) ne volis tion rimarki. Stabilaj tempoj
relative konvenaj por la E-movado en sepdekaj kaj okdekaj jaroj kau`zis,
ke la postlapenisman diktatoran epokon sekvis epoko kun kvalitaj multsciaj
inteligentaj kaj multflankaj junaj gvidantaroj. Sed la ekstero
rapide s`ang`ig`is, kion tiuj gvidantaroj ne rimarkis sentante agrablon
de la regpovo kaj timante internajn s`ang`ojn kaj perdon de siaj pozicioj.
Tiuj gvidantaroj maljunig`is kaj farig`is tute nekapablaj eltiri la popolon
el la krizo. Kaj tio logike kau`zis la kontrau`staron. Kreskis
la "civito" kiu ofertis "naciismon" por solvi la krizon kaj savi la popolon.
Nova elito tendencas transpreni la povon c`u per transpreno de la potenco
en la ekzistantaj institucioj c`u per kreo de novaj, kiuj devigos la malnovajn
cedi la potencon al ili. La nova elito dogme kredas, ke ni sufic`as
al ni mem, ke ni ja estas popolo kun nia kulturo kaj nia eksterordinara
rolo de elektita popolo. Tial ni devas elbatali al ni pozicion de agnoskita
popolo, ja sen s`tato, sed kun c`iuj aliaj atributoj inkluzive de nia registaro,
kortumo ktp. Tiu gvidantaro kondukos nin al EU kun la intenco, ke oni agnosku
la ekziston de minoritata popolo, kiu havos siajn reprezentantojn en certaj
internaciaj asocioj (ekz, en Konsilio de Europo) kaj estos konsultata pri
c`iuj demandoj en kiuj kundecidas gvidantaroj de minoritatoj. Tiel ni estos
agnoskitaj kaj eble oni ec` kunfinancos pluan evoluon de nia eta
kulturo kaj lingvo. Tiel la esperanta popolo estos savita. Sekve la esperanta
naciismo estas solvo por eltiri nin el la dang`era krizo.
Kian kontrau`strategion ofertas la ekzistanta
malfekunda elito de la E-institucioj (UEA, SAT kaj aliaj)? S`ajnas al mi
ke nenian. Ili dau`re tretas surloke remac`ante la malnovan melodion pri
kunlaboro kun UNO kaj UNESCO kaj tutmondeco de la movado (kiu lau` ili
ne estas popolo) kaj kiu iam atingos la finan venkon. Kvankam mi
neniel s`atas la dogman naciismon de la fortig`anta "civitanaro", mi bedau`rinde
devas konfesi, ke en la nuna fazo de la krizego, nur ili kapablas savi
la popolon per sia kredo. Tio detruos multajn sag`ajn rezultojn de la antau`a
movada historio, sed vers`ajne tio donos novajn fortojn al novaj pli junaj
"kredantoj". La revolucio formang`os multajn siajn infanojn sed post la
stabiligo g`i ebligos iom post ioman novs`ang`on, en kiu denove kreskos
gvidantaroj de sag`uloj.
C`u estas ebla iu alia tria vojo?
Mi supozas, ke jes. La nedogmaj intelektuloj devus esence s`ang`i la vojon
de la nuna strukturita movado direktante g`in al Eu`ropo. Oni devus (kun
forta doloro) konfesi, ke Esperanto estas bonega solvo por solvi la problemon
de identeca lingvo de EU kaj per tio els`irig`i el la iluzio pri tutmondeco
prokrastante g`in al iama posta estonto. Oni devus fine kompreni, ke
la multmozaikeco de Eu`ropo estas pozitiva nur, se oni kreos ion komunan
por c`iuj tiuj mozaikeroj, komunan kompozicion, kiu kreas unikan
bildon. Por krei tiun komunsencon necesas komuna identeco ne kontrau` la
aliaj sed kun la aliaj kaj g`in devas signi eu`ropa lingvo neu`trala, tia
kiu ne lig`ig`as al USONO au` Britio. La revolucia turno de la E-movado
estus, se g`i rezignus pri sia malfekunda iluzio, ke Esperanto estas teknike
pli bona komunikilo ol la nunaj mondaj lingvoj frunte kun la angla. Niaj
fortaj argumentoj povas esti nur la solvo de eu`ropa identeco,
kiun Eu`ropo ne kreis ankorau` kaj sen kiu g`i ne povos longe travivi.
Kompreninte, ke c`iu homo estas multidenteca kaj paralele apartenas al
multaj grupoj inkluzive de regionaj, lokaj kaj s`tataj, oni komprenu ke
aldonante novan plian identecon al c`iuj eu`ropanoj oni ne detruas la antau`ajn.
Sed ne eblas krei la novan sen neu`trala identeclingvo. Ne lingvo,
kiu estos pli bona komunikilo (kvankam ankau` tio bonvenos), sed kiu ligig`os
al emocioj, al koro de c`iu eu`ropano. Nia esperantista revolucia strategio,
por eviti la esperantistan naciismon devos preti transdoni nian identecan
lingvon (lingvon de esperantista popolo) al eu`ropanoj, rezigni pri unu
el niaj "sanktaj" apartenoj (c`ar c`iu esperantisto apud la esperantista
havas ankau` siajn naciajn, regionajn kaj aliajn identecojn) kaj transdoni
g`in al c`iuj eu`ropanoj.Vers`ajne nur tiel la nunaj institucioj povos
solvi la krizon malebligante la savon per la dogma naciismo. Grandan rolon
en tio povus havi la Eu`ropa Esperanto Movado.
Zlatko Tis`ljar
(novembro 2001)
