ŞEHİRCİLİK METEOROLOJİSİNE NEDEN İHTİYAÇ DUYULMUŞTUR?

bungalo.gif (7479 bytes)

Günümüzde hemen hemen her bilim dalı kendi içerisinde alt ihtisas gruplarına bölünmektedir. Örneğin tıp biliminde yakın zamana kadar sadece dahiliye -hariciye-cildiye-kulak burun boğaz, gibi ana dallar mevcut iken günümüzde hemen hemen her ana bilim dalı kendi içerisinde alt ihtisas bilim dallarına bölünmüştür.

Teknolojik ve bilimsel gelişmelerin Tıp biliminden sonra en geniş uygulama alanı bulduğu bilim dallarından biri olması nedeniyle Meteoroloji biliminde de bu tip bir uygulama günümüz koşullarına paralel olarak gelişmiş bir olgudur. Sadece günlük hava tahminlerinin insanların doğa içinde uygun konfor şartları ile yaşamalarına yetmediği, insanların bazen bilerek bazende farkında olmadan çevrelerini kirlettiklerini, sebebi ne olursa olsun belli bir noktadan itibaren çevrelerini yaşanmaz kılmaya başladıklarını, gerek ısınma gerekse aydınlanma ve üretim için gerekli olan enerjiye her geçen gün daha zor ve pahalıya ulaştıklarını ve daha çok eneji için daha fazla tasarruf yapmak zorunda kaldıklarını anlamaları ile birlikte ideal bir şehircilik ve bu şehirlerde sağlıklı yaşam için Şehircilik Meteorolojisi adı altında uzmanlaşmaya gerek olduğu anlaşılmıştır.

Ülkemizin insanlarının bugün bu ihtiyacın tam olarak farkına vardıklarını ve biz meteorolojistlerden ısrarla şehircilik ile ilgili yaşadıkları sorunlarına çözümler üretmemizi istediklerini söyleyebilmemiz henüz mümkün olmasada gelecek ile ilgili umutlarımız sürmektedir.

Peki ülkemiz insanlarının henüz yeterince ilgi göstermediği Şehircilik Meteorolojisi dünya genelinde nasıl gelişim göstermiştir ? İnsanlar var olduğu ilk günden beri kendisini iklimin negatif etkilerinden koruyacak tedbirleri araştırmaya başlamıştır. Binlerce yıl önce; alt kısmı hava akımlarına sürekli açık olan ve üst kısmı ise çeşitli yaprak ve dallardan oluşan bir çatı sisteminden ibaret de olsa, tropiklerde yaşayan insanlar sıcaklık değişimlerine karşı kendilerini koruyacak yapı şekillerini bulmuşlardır. Yine aynı şekilde kutuplarda yaşayan insanlar ise tropiklerin aksine tamamen kapalı olan ve hava akımlarına kapalı olan ve dış yüzey ile iç ortam arasında minimum alanlı bir iletilişim kuran bir yapı tarzını bulmuşlardır. Bu şekilde dünyanın çeşitli iklim kuşaklarında yaşayan insan toplulukları tamamen kendi iklim koşullarına uygun olan, gerek dondurucu soğuklara, gerekse aşırı sıcaklıklara ve nemli hava şartlarına karşı daha kolay karşı koyabilecekleri yapılar içinde nasıl yaşayabileceklerini öğrenmişlerdir.

Peki; buldukları çözümler günümüz teknolojisine uygun mudur? Yada günümüz teknolojisi ile mukayese edersek o günkü çözümler günümüzde de geçerlimidir? Hiç şüphesiz ihtiyaçlar yaşanılan çağın gerçekleri ışığında değerlendirilmek zorundadır.

Şöyle ki ; yüzyıllar önce insanlar kendilerini sadece soğuktan, rüzgardan koruyacak kapalı alanlar inşa ederken tüm bu alanlar o günün teknolojisine uygun olacak biçimde ilkel sayılabilecek ve hemen hemen eşit

yüksekliklerde idi. Ulaşım genellikle yürüyerek ve at veya atlı arabalar ile yapıldığı için caddelerin geniş olmasına gerek duyulmuyordu. Günümüzde hayranlıkla ve merakla gezdiğimiz tarihi yerleşim alanlarının birbirleriyle çok dar sokaklarla ayrılmış ve bina yüksekliklerinin birbirine yakın ve birkaç kat yüksekliği geçmemesi tamamen bu mantığın bir ürünü olarak değerlendirilmelidir.

Günümüzde ise artan nüfus ve gelişen teknoloji ile birlikte hayatımıza giren motorlu ulaşım araçları yerleşim alanlarında büyük yapısal değişimlerin oluşmasına neden oldu. Ayrıca, artan nüfus arazi kullanımında da radikal değişimlerin oluşmasına neden olarak çok katlı gökdelen tarzı yerleşim ünitelerinin oluşmasına yol açtı. Tüm bu eğişimlerin sadece yapısal bandda kaldığını söyleyebilmek ise mümkün değildir. Çünkü; bu değişim sadece yapısal olarak kalmayıp aynı zamanda yerleşim alanlarının nefes almasını sağlayan akciğerleri olarak adlandırılan rüzgar dağılım yapısını da büyük ölçüde olumsuz etkiledi. Özellikle büyük şehirlerde yaşanan hava kirliliği olaylarının temelinde yatan asıl neden bu yapısal değişimlerin beraberinde getirdiği atmosferik sirkülasyon değişimleridir.

Yukarıda da kısmen bahsedildiği gibi finansal nedenler ve arazi dağılımı, yerleşim alanlarının merkezine yakın yada ana ulaşım yolları üzerinde olmak gibi bazı nedenlerden dolayı günümüz modern binaları çok katlı olarak yapılmaktadır. Bu tip yapılar içerisinde özellikle gökdelen olarak adlandırılan çok katlı binalar üzerinde titizlikle durulması gerekmektedir. Çünkü; gökdelenler civarlarına göre daha yüksek olduklarından rüzgarlar için bir mükemmel bir kapan görevi görürler. Yüzey rüzgarlarına göre çok daha kuvvetli olan üst seviye rüzgarlarının önünü keserek bu rüzgarları aşağıya doğru yönlendirir ve yüzey yakınında arzu edilmeyen ve meteorolojik açıdan kesinlikle mikro ölçekli çalışmalar ile ortaya konabilecek olan genel akışdan çok daha farklı bir rüzgar sirkülasyonuna neden olurlar. Bu yeni oluşan ve genel sirkülasyondan farklı bir yapı arzeden rüzgarlar nedeniyle istenmeyen dış etkilere maruz kalan ve netice itibariyle sakat kalan veya hayatını kaybeden insan sayısı tahmin bile edemeyeceğimiz kadar fazladır.

Lokal iklim bilgilerine kolaylıkla ulaşılabilmesi sadece meteorolojistler için değil şehircilik konusunda çalışan bir çok farklı disiplin içinde hayati önem taşır. Peki her zaman lokal iklim bilgilerine kolaylıkla ulaşılabilmesi mümkünmüdür? Bu sorunun cevabı özellikle ülkemiz göz önüne alındığı zaman kesinlikle " HAYIR " olacaktır. Bununla birlikte gelişmiş ülkelerde bile her istenilen noktanın lokal meteorolojik ve klimatolojik verilerine ulaşılması, veya istenilen formatlarda bilgi edinilmesi kolay bir işlem değildir. Matematiksel modeller kullanılarak söz konusu alanların genel yapıya uygun olan yeni meteorolojik ve klimatolojik modelleri

yaratılmaktadır. Bu çalışma ek bir süre ve maliyet gerektirmektedir. Bu nedenle lokal klimatolojik şartlara göre binaların adapte edilmesi, genellikle her zaman istenilen formatlarda meteorolojik datanın mevcut olmaması nedeniyle mümkün olamamaktadır. Ayrıca gelişmekte olan ülkelerin mevcut imar kanunlarının da yetersiz olması nedeniyle bu konu göz ardı edilmektedir.

Gerek istenilen bilgilere kolay ulaşılamaması gerekse mevcut imar ve yapısal kanunların yeterli olmaması nedeniyle bu noktada Şehircilik meteorolojisine olan ihtiyaç ortaya çıkmıştır. Yerleşim merkezlerinde yaşayan tüm canlıların rahat ve konforu ile birlikte iklimsel özelliklerden maksimum yararlanan, daha az enerji tüketen ve çevreyi minimum kirleten yerleşim merkezlerinin oluşturulabilmesi için Meteorolojistler ile diğer yapı mühendislik disiplinleri arasında sıkı bir ilişkinin olması zorunlu hale gelmiştir.

Çünkü yapı sektöründe binaların yerel klimatolojik ve meteorolojik verilere uygun olması için her aşamada meteorolojistlerin çözüm önerilerine şiddetle ihtiyaç duyulmaktadır. Bugün geldiğimiz noktada her ne kadar ülkemizde benzer uygulamalara sıklıkla ( belki de hiç ) rastlamamız mümkün olmamakla birlikte özellikle gelişmiş ülkelerde yapı ile ilgili mühendislik disiplinleri yaşadıkları sorunları ve meteorolojik-klimatolojik konularla ilgili taleplerini hazırlamakta ve meteorolojistler bu talepleri ve soruların cevaplarını en optimum çözümler olacak şekilde hazırlamaktadır.